Bent u belanghebbende bij een bestemmingsplan, omgevingsvergunning of een natuurvergunning? Dan kunt u  voorlopig bij veel omgevingsrechtelijke zaken toch nog steeds bezwaar maken of in beroep gaan als u niet eerst een zienswijze tegen het ontwerpbesluit heeft ingediend om zo uw gang naar de bestuursrechter ‘veilig te stellen’. De Raad van State heeft de toegang tot de bestuursrechter in omgevingsrechtelijke zaken in haar uitspraak van 14 april 2021 verruimd. Deze uitspraak is een direct gevolg van het recente ‘Varkens in Nood’-arrest van het Europees Hof.

‘Varkens in Nood’-arrest

Artikel 6:13 Algemene Wet Bestuursrecht (Awb) luidt als volgt:

“Geen beroep bij de bestuursrechter kan worden ingesteld door een belanghebbende aan wie redelijkerwijs kan worden verweten dat hij geen zienswijzen als bedoeld in artikel 3:15 naar voren heeft gebracht, geen bezwaar heeft gemaakt of geen administratief beroep heeft ingesteld.”

Het Hof van Justitie oordeelde dat het recht van belanghebbenden om beroep in te stellen tegen ‘’Aarhus-besluiten” niet afhankelijk mag worden gesteld van de in artikel 6:13 Awb neergelegde regel. Dit geldt voor alle “Aarhus-besluiten” die met toepassing van deze zogenoemde uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure tot stand zijn gekomen en die uit verschillende besluitonderdelen bestaan.

Aarhus-besluiten

Welke besluiten zijn Aarhus-besluiten? Dit is niet in algemene zin aan te geven. Het gaat hoofdzakelijk om besluiten over activiteiten in de sfeer van ruimtelijke plannen en vergunningen, waarvoor een milieueffectrapport (MER) moet worden gemaakt, dan wel waarvoor een MER-beoordeling moet worden verricht. Ook besluiten over activiteiten die aanzienlijke gevolgen voor het milieu kunnen hebben, vallen onder deze Aarhus-besluiten.

In de praktijk

Bij bepaalde typen besluiten, zoals besluiten tot vaststelling van ruimtelijke plannen, kan het voorkomen dat bepaalde onderdelen wel en bepaalde onderdelen niet kwalificeren als Aarhus-besluit. De Afdeling verwacht dat in de praktijk veel situaties zullen zijn, waarin een inhoudelijke en soms zeer gecompliceerde beoordeling moet worden verricht om na te gaan of het besluit kwalificeert als Aarhus-besluit. Dit zou onwerkbaar worden.

Hoe kan deze situatie worden opgelost? De Afdeling kiest voor een ruimhartige uitleg om te voorkomen dat de toegang tot de rechter een beperkte invulling krijgt. In alle gevallen waarin in omgevingsrechtelijke zaken de uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure is toegepast, zal artikel 6:13 Awb niet meer aan de belanghebbenden worden tegengeworpen.

Als omgevingsrechtelijke zaken beschouwt de Afdeling de zaken over besluiten op grond van de:

• Wet algemene bepalingen omgevingsrecht;
• Wet milieubeheer;
• Wet ruimtelijke ordening;
• Tracéwet;
• Wet geluidhinder;
• Wet natuurbescherming;
• Ontgrondingenwet;
• Waterwet;
• Wet bodembescherming;
• Wet luchtvaart;
• Mijnbouwwet;
• Kernenergiewet;
• Wet inzake de luchtverontreiniging;
• Wet bescherming Antarctica; en
• Andere wetten en regelingen op het gebied van het milieu en de ruimtelijke ordening.

Conclusie

Kortom, als u als belanghebbende geen zienswijze heeft ingediend, kunt u in beginsel nog steeds bezwaar maken of in beroep gaan tegen een op bovenstaande wetgeving gebaseerd besluit van een bestuursorgaan. Of heeft u alleen een zienswijze tegen een of meerdere afzonderlijke onderdelen van het besluit ingediend? Dan mag u bij de bestuursrechter als nog tegen het hele besluit procederen.