Het gelijkheidsbeginsel en handhaving: sluit het handhavingsbeleid ongelijkheid voldoende uit?

Wanneer u als burger of bedrijf een bouwwerk realiseert zonder de benodigde vergunningen, of uw perceel gebruikt op een manier die niet is toegestaan volgens het bestemmingsplan, zal het bestuursorgaan over het algemeen handhavend optreden. Het bestuursorgaan heeft namelijk de zogenaamde ‘beginselplicht tot handhaving’. Dit houdt in dat, wanneer sprake is van een overtreding, het bestuursorgaan in beginsel moet handhaven om de overtreding te (laten) beëindigen. Zo’n handhavingsprocedure kan voor veel frustratie zorgen bij burgers en bedrijven, vooral wanneer zij merken dat er in de omgeving veel gelijke gevallen zijn waar burgers en bedrijven dezelfde overtreding begaan en waar niet gehandhaafd wordt door het bestuursorgaan. Kan dat zomaar?

Dit vraagstuk werd besproken door de rechtbank Den Haag in haar uitspraak van 11 oktober 2024. Eisers hebben een last onder dwangsom opgelegd gekregen, omdat zij op hun perceel bouwwerken hadden gerealiseerd zonder omgevingsvergunning. Eisers menen dat de handhaving door het college in strijd is met het gelijkheidsbeginsel, omdat in de omgeving meerdere bouwwerken zijn gebouwd zonder omgevingsvergunning, waartegen het bestuursorgaan niet heeft opgetreden. De rechtbank oordeelt dat voor een geslaagd beroep op het gelijkheidsbeginsel sprake moet zijn van gelijke gevallen die ongelijk worden behandeld, zonder dat hiervoor een goede reden wordt gegeven. Het gelijkheidsbeginsel vergt van het bestuursorgaan dat in gevallen waarin door verschillende overtreders vergelijkbare overtredingen plaatsvinden, een consistent en doordacht bestuursbeleid gevoerd wordt. Het bestuursorgaan moet dus duidelijk richting geven en een algemene gedragslijn volgen ten aanzien van handhavend optreden in gelijke gevallen.

In deze zaak was inderdaad sprake van strijd van het gelijkheidsbeginsel. Ondanks dat de rechtbank begrijpt dat het college niet in één keer tegen alle illegale bouwwerken tegelijkertijd kan optreden, heeft het college niet concreet gemaakt wanneer zij controles zal gaan uitvoeren tegen de andere illegale bouwwerken en hoe dit zich verhoudt tot haar handhavingsbeleid. Het bestuursorgaan heeft onvoldoende gemotiveerd waarom handhaving in gelijke gevallen wél achterwege blijft, waardoor de handhavingsbesluiten niet berusten op een draagkrachtige motivering en evident sprake is van strijd met het gelijkheidsbeginsel.

Heeft u een handhavingsbesluit ontvangen voor een illegaal bouwwerk of voor illegaal gebruik, terwijl zich in uw omgeving verschillende vergelijkbare gevallen voordoen, of bent u het simpelweg niet eens met het handhavingsbesluit? Neem dan contact op met Gerard van der Wende of met Fleur Huisman.

U leest de uitspraak hier